Mannúðarlög

Alþjóðleg mannúðarlög miða að því lina þjáningar fólks í stríði. Með undirritun Genfarsamninganna hafa ríki heims skuldbundið sig til þess að takmarka stríðsreksturinn á ýmsan hátt og hlífa þeim sem ekki taka beinan þátt í ófriðnum.

Venjuréttur kemst á þegar almenn sannfæring er fyrir því að mönnum beri að hegða sér á tiltekinn hátt. Alþjóðaráð Rauða krossins hefur tekið saman 161 reglu um hegðan í stríði, sem stríðsmönnum ber að fara eftir hvort sem viðkomandi ríki hafa skuldbundið sig um það formlega að alþjóðalögum eða ekki.

Venjuréttur

Venjuréttur alþjóðlegra mannúðarlaga er samansafn af reglum sem má draga af tilteknum venjum sem eru almennt viðurkenndar sem lög. Reglur venjuréttarins eru sjálfstæðar reglur sem geta átt stoð í samningum á sviði mannúðarréttarins.

Venjuréttur alþjóðlegra mannúðarlaga er mjög mikilvægur með hliðsjón af vopnuðum átökum nútímans því reglur venjuréttarins geta veitt fórnarlömbum og þátttakendum vopnaðra átaka vernd sem hvorki Genfarsamningarnir né aðrir samningar á sviði mannúðarréttarins ná til, hvort sem um er að ræða milliríkja- eða innanríkisátök. Venjuréttinum er ætlað að bæta og styrkja vernd til handa fórnarlömbum vopnaðra átaka.

Alls er um að ræða 161 reglu sem flestar gilda í milliríkja- og innanríkisátökum, en þær síðarnefndu eru stundum kallaðar borgarastyrjaldir. Íslenska þýðingu af venjurétti alþjóðlegra mannúðarlaga má nálgast hér.

Landsnefnd

Landsnefnd um mannúðarrétt var stofnuð í apríl 2008. Hlutverk nefndarinnar er að breiða út þekkingu á alþjóðlegum mannúðarrétti, vera vettvangur umræðna um alþjóðlegan mannúðarrétt og veita stjórnvöldum ráðgjöf varðandi túlkun og framkvæmd mannúðarréttar. Nefndina skipa fulltrúar frá utanríkisráðuneyti, innanríkisráðuneyti, mennta- og menningarmálaráðuneyti, velferðarráðuneyti og frá Rauða krossinum á Íslandi.
Helstu verkefni nefndarinnar eru:

Að meta núgildandi lagaramma með tilliti til Genfarasamninganna, bókana þeirra og annarra mannúðarlaga.
Að hafa leiðbeinandi hlutverk um túlkun og framkvæmd mannúðarréttar og standa vörð um mannúðarrétt á Íslandi.
Að stuðla að kynningum á alþjóðlegum mannúðarrétti innan Stjórnarráðs Íslands og utan þess. Stuðla að rannsóknum á mannúðarrétti og setja fram tillögur að verkefnum sem hafa það að markmiði að efla þekkingu á mannúðarrétti, meðal annars á meðal lögreglu, friðargæslu og annarra hópa á ýmsum stigum menntakerfisins svo og á meðal almennings.
Að fara gaumgæfilega yfir ákvæði íslenskra laga er varða stöðu Rauða krossins á Íslandi og meta þörfina á því að sett verði sérstök lög um Rauða krossinn.
Að taka þátt í undirbúningi fyrir alþjóðaráðstefnur Rauða kross hreyfingarinnar.

Á árinu 2009 var unnin skýrsla um helstu samninga á sviði alþjóðlegs mannúðarréttar sem gerðir hafa verið og álitamál varðandi stöðu Íslands.